Sau Solana, thời gian gần đây đã bắt đầu xuất hiện các dự án Layer 1 thế hệ mới mang đến nhiều kì vọng hiện thực hoá “bộ ba bất khả thi của blockchain”. Cùng tìm hiểu về Sui và Aptos, những dự án được kì vọng trở thành đối thủ của Solana hay thậm chí là cả Ethereum.

Kiến thức trọng tâm:

• Các non-EVM L1 đang thất thế hơn so với Ethereum và EVM-chain, cơ hội cho non-EVM L1 mới xuất hiện.
• Aptos và Sui là 2 dự án sử dụng ngôn ngữ lập trình Move, được đánh giá khá tốt về sự sáng tạo trong công nghệ.
• Aptos xuất hiện trước và hiện tại đang hiện thực hoá lợi thế first mover so với Sui.

Aptos và Sui là gì?

Aptos và Sui đều là các blockchains L1 và là những nền tảng hợp đồng thông minh mới. Điều này có nghĩa là các dApp khác nhau (DEX, wallet, games,…) có thể được xây dựng 2 platform này giống như trên Ethereum, Binance Smart Chain, Solana, Avalanche, Near,…

Trong khi Diem của Facebook được cho là một permissioned network, Sui và Aptos là decentralized and permissionless, vì vậy bất kỳ ai cũng có thể tham gia vào mạng lưới với tư cách là người xác thực. Aptos và Sui có chung tầm nhìn đó là mang lại một mạng lưới blockchain phục vụ hàng tỷ người dùng.

Điểm chung của Aptos và Sui

Vì vướng mắc về pháp lý với các cơ quan chính phủ, vào tháng 01/2022 Facebook đã từ bỏ dự án Diem. Từ đó, đội ngũ dự án Diem đã tách ra làm 2 dự án Aptos và Sui.

Ngôn ngữ lập trình

Cả Aptos và Sui đều sử dụng Move, một ngôn ngữ lập trình dựa trên Rust, để thực hiện song song, nhưng Sui sử dụng có một phiên bản khác của nó.

Tóm lại, Move là một ngôn ngữ bytecode thực thi được sử dụng để tạo các hợp đồng thông minh cũng như các giao dịch tùy chỉnh trên blockchain. Theo whitepaper của Diem về Move , nó tập trung vào hai tài sản kỹ thuật số chính: sự khan hiếm và kiểm soát truy cập. Sự khan hiếm đặt ra những hạn chế đối với việc tạo ra tài sản, ngăn chặn mọi chi tiêu kép, trong khi kiểm soát truy cập quản lý quyền sở hữu và đặc quyền.

Nó khác với ngôn ngữ lập trình khác như Solidity vì sử dụng tài nguyên, được rút ra từ khái niệm toán học của logic tuyến tính. Trong logic tuyến tính, các công thức được coi là tài nguyên cơ bản chỉ có thể được sử dụng một lần. Trong trường hợp Di chuyển, “ một tài nguyên không bao giờ có thể được sao chép hoặc loại bỏ hoàn toàn, chỉ được di chuyển giữa các vị trí lưu trữ chương trình ”, do đó tên của chúng là “Di chuyển”. Cơ chế này được thiết kế để tối đa hóa tính bảo mật mà không gây thêm phức tạp cho các giao dịch, giảm phí gas.

Aptos thường tuân theo thiết kế sách giáo khoa trong sách trắng của ông Diệm. Mặt khác, Sui có một mô hình đối tượng hơi khác so với Aptos. Hệ thống lưu trữ của nó tập trung vào đối tượng , có nghĩa là bạn có thể thấy hầu hết mọi thứ trên blockchain, bao gồm cả địa chỉ và giao dịch. Chúng được biểu diễn dưới dạng “đối tượng”.

Phiên bản Move của Sui làm rõ khi một đối tượng được sở hữu, chia sẻ, có thể thay đổi hoặc bất biến, trong khi Aptos thì không. Hơn nữa, API quyền sở hữu của Sui sạch hơn của Aptos, vì nó cho thấy thiết kế blockchain rõ ràng hơn.

Aptos tuân theo thiết kế chuẩn whitepaper của Diem. Trái lại, Sui có một mô hình đối tượng hơi khác so với Aptos. Phiên bản Move của Sui làm rõ khi nào một đối tượng được sở hữu, chia sẻ, có thể thay đổi hoặc bất biến, trong khi Aptos thì không. Hơn nữa, giao diện lập trình của Sui gọn gàng hơn của Aptos, vì nó cho thấy thiết kế blockchain rõ ràng hơn.

Sui Move của riêng mình

Cơ chế này được gọi là Object-centric model, Sui Move chia các loại tài sản thành object  trong đó có 3 loại chính:

• Owned object: Được sở hữu bởi một chủ sở hữu cụ thể và chỉ có thể được sửa đổi bởi chủ sở đó.
• Shared object: Có thể thay đổi, không có chủ sở hữu cụ thể và có thể được đưa vào giao dịch của các bên khác nhau mà không cần bất kỳ sự cho phép nào.
• Read-only object: Không có chủ sở hữu độc quyền, không thể bị thay đổi bởi bất kỳ ai sau khi được publish và có thể được sử dụng trong các giao dịch bởi tất cả người dùng

Việc chia các loại tài sản thành nhiều loại giúp Sui có thể tối ưu tốc độ xử lý, thời gian giao dịch cho các loại NFT, vật phẩm game… Điều này phù hợp với định hướng phát triển NFT/Game chủ đạo trên Sui.

Công nghệ

Mặc dù cả Aptos và Sui đều sử dụng bằng chứng cổ phần làm cơ chế đồng thuận, nhưng thuật toán đồng thuận đằng sau nó là khác nhau.

Đối với Aptos

• Aptos sử dụng công nghệ BlockSTM và cơ chế đồng thuận Byzantine Fault Tolerance (BFT).
• Cơ chế đồng thuận Byzantine Fault Tolerance (BFT) giải quyết được vấn đề của một mạng blockchain hoạt động như mong muốn và đạt được sự đồng thuận chính xác. Điều này có nghĩa là hệ thống BFT có thể tiếp tục hoạt động ngay cả khi một số node bị lỗi.
• BlockSTM: là một cơ chế đồng thuận phát triển từ Hotstuff và đồng thời là một cơ chế bán đồng bộ khác với cơ chế bất đồng bộ của Sui.

Đối với SUI

• Sui triển khai Narwhal và Tusk làm thuật toán đồng thuận của mình. Đây là một mempool dựa trên DAG (đồ thị định hướng không tuần hoàn) được sử dụng để song song hóa ở layer thực thi. Giao thức không đồng bộ có nghĩa là nó có thể chịu được các cuộc tấn công DoS (từ chối dịch vụ).
• Điều này được thực hiện trong mô hình 2 module phân lớp, vì vậy Narwhal cũng có thể được sử dụng cùng với thuật toán đồng thuật khác bên ngoài như HotStuff, BFT hoặc Tendermint… Narwhal cũng đã từng được sử dụng bởi các blockchain khác như Celo, Sommelier.
• Về mặt bảo mật, Sui có một chút lợi thế so với Aptos.

=> Về công nghệ, Sui được cộng đồng đánh giá có phần nhỉn hơn một chút do có ngôn ngữ lập trình tối ưu hơn và cơ chế đồng thuận có phần bảo mật hơn. Cả 2 dự án mở rộng theo cách xử lý giao dịch song song, tối đa hoá dung lượng mạng. 

Cả dự án cũng có thể thực hiện 120,000 – 130,000 TPS trong điều kiện thử nghiệm, tuy nhiên để đánh giá chính xác cần phải chờ đến giai đoạn đưa vào sử dụng thực tế

Khả năng mở rộng

Thay vì trình xác thực tại nhà hoặc phân quyền quy mô lớn, cả Aptos và Sui đều hướng tới việc tối ưu hóa khả năng mở rộng bằng cách tối đa hóa dung lượng mạng, tương tự như Solana. Tuy nhiên, nút thắt cổ chai ở đây rất có thể sẽ là trạng thái tăng trưởng trong hệ sinh thái.

Để giải quyết tình trạng nghẽn tăng trưởng này, Aptos ưu tiên đa dạng các trình xác thực (bắt buộc về CPU và bộ nhớ), trong khi Sui có kế hoạch phân chia lưu trữ dữ liệu một cách hiệu quả và mở rộng tài nguyên theo bề ngang.

Tokenomics

Aptos

• Aptos chưa công bố chính thức token cũng như chưa có thông tin về token, mô hình nền kinh tế của hệ sinh thái. Nhưng cũng có thể chắc chắn sẽ có APTOS token được sử dụng làm phí gas và bảo mật mạng lưới.
• Aptos đã ra mắt testnet vào tháng 3 và cộng đồng nhà phát triển của nó đã hoạt động rất tích cực.

Sui

Về phía Sui, thông tin về token SUI được tiết lộ chi tiết hơn. Theo đó, SUI – native coin của mạng sẽ có các công dụng chính sau:

• $SUI: Đồng tiền gốc của dự án
• Tổng cung:  10.000.000.000
• Phí gas: tất cả các hoạt động mạng trên nền tảng đều yêu cầu phí gas. Phí gas được thưởng cho những người tham gia vào cơ chế Proof of Stake. Nó cũng có thể được sử dụng để ngăn chặn spam và các cuộc tấn công từ chối dịch vụ.
• Quỹ lưu trữ: Để trả công cho những validator trong tương lai phải chịu chi phí lưu trữ của dữ liệu on-chain, quỹ lưu trữ của Sui được sử dụng để phân phối phần thưởng stake cho validator theo thời gian.
• Cơ chế Proof-of-stake: Được sử dụng để chọn, khuyến khích và thưởng cho các nhà điều hành nền tảng, hay còn được biết tới là validators và delegators.
• Bỏ phiếu on-chain: Để bỏ phiếu quyết định về quản trị và nâng cấp giao thức.
• Ngoài ra, Sui cũng có cơ chế gas pricing để giữ phí gas thấp và có thể dự đoán trước.

Gây quỹ

Aptos

Tới thời điểm hiện tại, Aptos đã hoàn thành 2 vòng gọi vốn Seed Round và Series A với tổng số tiền 350 triệu USD. Hiện tại, Aptos Labs có 28 nhà đầu tư

Seed Round:

• Ngày công bố: 15/3/2022
• Số tiền huy động: 200 triệu USD
• Nhà đầu tư chính: Andreessen Horowitz (a16z)
• Nhà đầu tư khác: Multicoin Capital, Three Arrows Capital (thời điểm này vẫn chưa sụp đổ), Hashed, Tiger Global, FTX Ventures, Coinbase Ventures, Parafi Capital…
• Định giá: Hơn 1 tỉ USD

Series A:

• Ngày công bố: 25/7/2022
• Số tiền huy động: 150 triệu USD
• Nhà đầu tư chính: FTX Ventures và Jump Crypto
• Nhà đầu tư khác: Apollo, Griffin Gaming Partners, Franklin Templeton, Circle Ventures, Superscrypt, và sự tiếp tục ủng hộ của a16z, Multicoin Capital…
• Định giá: 2.7 tỉ USD

Sui

Về phía Sui, dự án này cũng đang nhận được sự chú ý của rất nhiều quỹ đầu tư lớn trên thị trường. Sui đã hoàn thành vòng gọi vốn Series A với 36 triệu USD và đang thực hiện vòng gọi vốn Series B.

Series A:

• Ngày công bố: 6/12/2021
• Số tiền huy động: 36 triệu USD
• Nhà đầu tư chính: a16z
• Nhà đầu tư khác: NFX, Scribble Ventures, Redpoint, Lightspeed Venture Partners, Electric Capital, Samsung NEXT, Slow Ventures, Standard Crypto, Coinbase Ventures…

Series B (đang diễn ra):

• Ngày công bố: Chưa chính thức
• Số tiền huy động: 200 triệu USD (ước tính)
• Nhà đầu tư (đã biết): FTX Ventures với ít nhất 140 triệu USD
• Ở vòng gọi vốn này Mysten Labs được cho là đang gọi vốn ở mức định giá 2-3 tỉ USD. Tổng cộng 236 triệu USD dự kiến sẽ được huy động.

=> Cả 2 dự án đều có backer thuộc hàng Top đầu thị trường. Aptos đang có phần nổi bật hơn về số tiền gọi vốn cũng như mức định giá khi trên thực tế Sui mới chỉ ghi nhận gọi vốn được 36 triệu USD. Vậy nên, Aptos Labs đang có tiềm lực tài chính mạnh hơn Mysten Labs, số tiền này sẽ được dùng để phát triển hệ sinh thái trong tương lai.

Hệ sinh thái

Aptos

Đã xuất hiện khá đầy đủ các dự án cơ sở hạ tầng giúp hệ sinh thái Aptos sẵn sàng cho các mảnh ghép khác. Các công ty lớn như Livepeer, Anchorage Digital, Nodereal, Moonclave, Paxos, Streaming Fast, BNB Chain hay Google Cloud cùng hỗ trợ hợp tác và xây dựng hệ sinh thái từ giai đoạn Devnet (diễn ra từ tháng 03/2022).

Sui

Hệ sinh thái của Sui vẫn còn rất mới, mạng lưới chỉ mới ở giai đoạn DevNet, chưa có nhiều dự án công bố triển khai trên mạng lưới này. Tuy nhiên, cũng không phải là chưa có gì, đã có những dự án đầu tiên xuất hiện ở các mảng khác nhau như AMM, NFT, Wallet, Infrastructure.

Hệ sinh thái vẫn còn rất non trẻ, chưa hình thành đủ các mảng ghép cơ bản. Điều này có thể được lý giải do hình thành và phát triển muộn hơn Aptos, ngôn ngữ lập trình Sui Move có phần khác biệt so với Move nguyên bản làm cho Sui kén developers hơn. 

=> Về tổng quan hệ sinh thái, Aptos đang áp đảo hơn so với Sui về số lượng dự án cũng như mức độ hoàn thiện. Aptos đang nhận được sự chú ý nhiều hơn từ cộng đồng, quy mộ hệ sinh thái lớn hơn sẽ thu hút được nhiều người dùng hơn và tăng tính cạnh tranh lẫn nhau trong hệ. Cả 2 hệ sinh thái thực tế đang ở giai đoạn devnet, chưa mainnet chưa thể nói trước điều gì

Tổng kết

Về tổng quan, đây đều là 2 dự án được cộng đồng chú ý do có sự mới mẻ về công nghệ và số tiền gọi vốn khủng. Để khẳng định dự án nào tiềm năng hơn ở giai đoạn này là điều không thể do còn quá sớm. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, có thể thấy Aptos đang có một chút lợi thế so với Sui do hình thành và phát triển trước, có được lợi thế cộng đồng và tiềm lực tài chính dồi dào sau các vòng gọi vốn thành công.