Rollup là giải pháp Layer 2 được cộng đồng đánh giá rất cao, trong đó có hai model chính là Optimistic và Zk-Rollups.
Trong bài viết hôm nay, mình sẽ chia sẻ với mọi người tổng quan về Zk Rollups, ưu điểm, hạn chế của nó và một số dự án Zk Rollups nổi bật.
Rollup là gì?
Rollup là các hợp đồng thông minh sử dụng trên mạng Ethereum, đóng vai trò là trung gian chuyển tiếp giữa chain chính và Layer 2. Rollups đã trở thành một giải pháp mở rộng layer 2 phổ biến cho các mạng blockchain.
Các giao thức này lưu trữ dữ liệu giao dịch trên chuỗi chính nhưng lại chuyển hoạt động giao dịch sang một sidechain khác. Vì chuỗi chính và sidechain có thể tương tác với nhau nên chúng chạy song song và tiếp tục giao tiếp. Kết quả là, các mạng blockchain trở nên mở rộng hơn và làm giảm sự tắc nghẽn.
Các đặc điểm của công nghệ Rollups:
- Thực hiện các giao dịch bên ngoài mạng lưới Layer 1
- Dữ liệu hoặc bằng chứng giao dịch được khởi tại trên Layer 1
- Hợp đồng thông minh ở mạng lưới Layer 1 được thực hiện chính xác trên các Layer 2 bằng cách sử dụng các dữ liệu giao dịch được lưu trữ trên Layer 1.
- Công nghệ Rollups yêu cầu các nhà khai thác (Operator) khóa 1 phần hợp đồng của Rollup. Điều này khuyến khích các nhà khai thác thực hiện xác minh giao dịch một cách chính xác để đảm bảo minh bạch cho mạng lưới.
ZK-Rollups là gì?
Zk Rollup là một giáp mở rộng cho Ethereum layer 1 bằng cách sử dụng công nghệ zero knowledge proof (bằng chứng không kiến thức).
Zk Rollup cho phép tổng hợp một số lượng lớn các giao dịch vào một khối Rollup và tạo ra bằng chứng ngắn gọn cho khối off-chain. Sau đó, hợp đồng thông minh trên Ethereum layer 1 chỉ cần xác minh Proof (bằng chứng) đó mà không cần thực hiện lại các giao dịch. Điều này có thể giúp tiết kiệm nhiều gas fee vì xác minh Proof (bằng chứng) rẻ hơn nhiều so với việc thực hiện lại tính toán.
Những điểm nổi bật của Zk-Rollups
Zero-Knowledge Proof bảo vệ tất cả các chuyển đổi trạng thái, đảm bảo rằng không có giao dịch không hợp lệ hoặc hợp đồng độc hại nào có thể được thực hiện vì mọi thứ phải được xác thực dựa trên hợp đồng thông minh trước khi nó có thể được thực hiện.
ZK Rollup có lợi thế là nhanh hơn đáng kể so với Optimistic Rollup vì nó nhẹ hơn đáng kể trên Layer 2 vì quá trình xác thực xảy ra trên chuỗi chính chứ không phải trên sidechain. Bởi vì xác thực chuỗi chính xảy ra gần như ngay lập tức, ZK Rollups nhanh hơn và có khả năng mở rộng hơn so với trước đây.
ZK Rollups có tốc độ giao dịch tối đa là 2000 giao dịch mỗi giây vì tất cả quá trình xác thực đều xảy ra trên sidechain.
Sự khác nhau cơ bản giữa các dự án Zk Rollup
Trên thị trường hiện tại có rất nhiều dự án làm về Zk Rollup, mỗi cách tiếp cận khác nhau có các ưu và hạn chế riêng, việc am hiểu những ưu và hạn chế đó sẽ giúp chúng ta có nhiều góc nhìn khách quan hơn, hỗ trợ quá trình phân tích & đánh giá tiềm năng của các dự án đó để tìm kiếm cơ hội đầu tư tốt.
Theo cá nhân mình, chúng ta có thể phân loại các dự án Zk Rollup dựa trên 2 yếu tố:
- Cách Data được lưu trữ (on-chain hay off-chain).
- Zero-knowledge proof scheme được sử dụng.
Việc lựa chọn lưu trữ data on-chain hoặc off-chain (hay còn gọi là validium) mang lại các ưu và hạn chế riêng, không có lựa chọn nào là tối ưu trong mọi trường hợp, nó là một sự trade-off giữa tính phân quyền (decentralized) & tốc độ xử lý, chi phí hoạt động, tùy theo định hướng phát triển của dự án mà họ sẽ đưa ra các lựa chọn phù hợp.
Điểm thứ hai cần chú ý là công nghệ Zero-knowledge proof được sử dụng, tương tự trường hợp trên, không có giải pháp nào tốt nhất trong mọi trường hợp, nó là sự cân bằng giữa kích thước bằng chứng (proof size) và các giả định bảo mật (security assumptions). Các bạn có thể thấy sự liên hệ giữa chúng thông qua hình ảnh dưới đây.
Những ưu điểm và hạn chế của ZK-Rollups
Ưu điểm
- Thời gian hoàn tất giao dịch nhanh
- Không dễ bị xảy ra các vấn đề về hack trước các cuộc tấn công từ hacker mà Optimistic Rollups có thể dễ bị tấn công.
- Ít dữ liệu hơn trong mỗi giao dịch làm tăng thông lượng và khả năng mở rộng của Layer 2
- Bảo mật và phi tập trung, vì dữ liệu cần thiết để khôi phục trạng thái được lưu trữ trên layer 1.
Hạn chế
- Một số không có hỗ trợ EVM
- Các bằng chứng về tính hợp lệ rất khó tính toán – không có giá trị đối với các ứng dụng có ít hoạt động trên chuỗi.
- Không giống như các giải pháp mở rộng lớp 2 khác, ZK-Rollups không hỗ trợ thực thi hợp đồng thông minh.
Những dự án nổi bật sử dụng ZK-Rollups
Có thể thấy, trong top 10 dự án layer 2 thì đã có đến 4 dự án sử dụng Zk Rollup và 4 dự án sử dụng công nghệ optimistic Rollup.
Các dự án Zk Rollup phát triển mạnh bao gồm:
Kết luận
Bài viết của DeFiX tới đây là kết thúc. Hi vọng những thông tin này hữu ích với các nhà đầu tư!
Hãy theo dõi DeFiX.Network để cập nhật thêm nhiều thông tin thú vị, mới nhất về thị trường trường tài chính và tiền điện tử nhé.
Hẹn gặp lại các bạn trong các bài chia sẻ, hướng dẫn tiếp theo. Chúc các bạn đầu tư thành công!
