IPO là gì? Phát hành cổ phiếu lần đầu IPO sẽ mang lại lợi ích và hạn chế gì cho doanh nghiệp? Có nên đầu tư IPO trong Crypto không?
IPO là gì?
IPO (Initial Public Offering) là phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng. Đây là quá trình mà khi một công ty tư nhân lần đầu tiên bán công khai cổ phiếu ra công chúng để huy động vốn. Về bản chất, trong một đợt IPO, một công ty tư nhân sẽ niêm yết cổ phiếu của mình trên một sàn giao dịch chứng khoán, khiến công chúng có thể mua chúng.
Các công ty khởi nghiệp hoặc các công ty đã kinh doanh lâu năm có thể quyết định niêm yết cổ phiếu thông qua IPO. Các công ty thường phát hành IPO để huy động vốn để trả các khoản nợ, tài trợ cho các sáng kiến phát triển doanh nghiệp,…
Sự khác biệt chính giữa IPO, ICO, IEO trong Crypto
Trong crypto, các mô hình ICO, IEO đều là các biến thể của mô hình IPO trong thị trường tài chính truyền thống. Mặc dù các mô hình ICO, IEO, IPO có nhiều điểm tương đồng, nhưng vẫn có sự khác biệt lớn giữa chúng về các biện pháp quản lý, bảo mật, chiến lược tiếp thị và độ khó của việc thiết lập.
IPO
Mọi công ty tư nhân muốn huy động vốn bằng cách phát hành cổ phiếu mới cho các nhà đầu tư đại chúng đều phải trải qua quy trình phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO). Bằng cách này:
- Các nhà đầu tư tư nhân có cơ hội nhận ra thu nhập từ các khoản đầu tư của họ.
- Công chúng có cơ hội đầu tư quỹ của họ vào một mô hình kinh doanh đã được chứng minh.
Các công ty tư nhân phải trải qua nhiều quy trình, quy định khác nhau và chịu chi phối bởi pháp luật.
ICO
ICO (Initial Coin Offering) là đợt phát hành coin đầu tiên, đây là mô hình bán token ra cộng đồng phổ biến nhất trong crypto, đặc biệt là trong thời kỳ cao điểm của thị trường tăng giá cuối năm 2017 và đầu năm 2018.
Lý do chính cho sự bùng nổ của mô hình gọi vốn ICO là do chúng bỏ qua các yêu cầu về tính minh bạch trong mô hình gọi vốn cộng đồng IPO. Do đó, các dự án & công ty có thể dễ dàng sử dụng chúng để thu hút các nhà đầu tư.
Các rào cản đối với các hoạt động ICO là rất thấp, tất cả những gì cần thiết là thiết lập một trang web, một chút thông tin về dự án và hình thức gọi vốn. Mô hình ICO thiếu sự giám sát, ẩn danh và thiếu sự bảo vệ cho các nhà đầu tư.
Mặc khác, bản chất tự do của quá trình ICO phù hợp với tinh thần chung của tiền điện tử, chúng yêu cầu mọi người phải có trách nhiệm hơn với tiền của mình khi đầu tư.
IEO
Thay vì các dự án tự làm tất cả công việc như ICO, họ có thể dựa vào các sàn giao dịch tiền điện tử để gây quỹ. Danh tiếng của các sàn giao dịch sẽ tổn hại đáng kể khi hỗ trợ IEO (Initial Exchange Offering) một dự án lừa đảo, do đó, vì lợi ích tốt nhất của sàn mà họ sẽ tiến hành thẩm định kỹ lưỡng trước khi tổ chức IEO.
Do đó, các IEO thường có tính tin cậy cao hơn các dự án gọi vốn bằng ICO. Đối với bản thân dự án, lợi ích của mô hình IEO là tính rõ ràng, minh bạch vì họ có thể truy cập vào cơ sở người dùng hiện có của sàn giao dịch và các tài nguyên tiếp thị.
Ưu nhược điểm khi thực hiện IPO
Ưu điểm của IPO
Gia tăng nguồn vốn
Lợi thế lớn nhất của các đợt chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng là gia tăng vốn. Trong năm 2020, số tiền thu được trung bình từ đợt IPO là $94,5 triệu và nhiều đợt chào bán mang lại hàng trăm triệu đô la. Các công ty có thể sử dụng nguồn vốn thu được này để tài trợ cho nghiên cứu và phát triển, thuê nhân viên mới, xây dựng các tòa nhà, giảm nợ, tài trợ vốn đầu tư, đầu tư công nghệ mới hoặc dự trữ ngân hàng để phòng ngừa bất kỳ rủi ro nào có thể xảy ra sau này. Số tiền được cung cấp bởi IPO có thể thay đổi quỹ đạo tăng trưởng của một công ty.
Nâng cao tính minh bạch của công ty
Phát hành cổ phiếu ra công chúng đòi hỏi các công ty phải công khai báo cáo tài chính và minh bạch hóa quá trình kiểm toán của mình. Điều này giúp các khách hàng tiềm năng có thể đánh giá và so sánh kết quả hoạt động của công ty dễ dàng và chính xác hơn.
Mang lại vị thế và uy tín cho công ty trên thương trường
Cổ phiếu được niêm yết thông qua IPO sẽ mang lại cho công ty uy tín rất lớn. Nhờ trải qua các điều kiện chặt chẽ để được chào bán cổ phiếu công khai, nó sẽ giúp gia tăng độ tin cậy của công chúng vào tình hình hoạt động và sự minh bạch của công ty, đồng thời nâng cao vị thế, đem lại cơ hội hợp tác với các đối tác tiềm năng.
Gia tăng giá trị tài sản ròng của công ty
Khi các doanh nghiệp vừa và nhỏ hoặc các công ty startup được IPO trên sàn giao dịch chứng khoán sẽ giúp họ gia tăng giá trị tài sản ròng. Đây cũng là bước khởi đầu cho các thương vụ sáp nhập hay mua lại các doanh nghiệp nhỏ có tiềm năng của các tập đoàn lớn.
Ví dụ: Tại Việt Nam, sát nhập thông qua con đường phát hành cổ phiếu hoán đổi được nhiều doanh nghiệp lựa chọn như SHB sát nhập với Habubank, Công ty CP Mía đường Thành Công – Tây Ninh (SBT) và Công ty CP Đường Biên Hòa (BHS),…
Nhược điểm của IPO
Báo cáo tài chính
Việc đưa một công ty ra công chúng cũng làm cho phần lớn thông tin và dữ liệu của công ty đó được công khai. Nó đòi hỏi công ty đó phải thiết lập kiểm soát tài chính chặt chẽ hơn, thực hiện các quy trình tài chính hàng quý và hàng năm, thuê một công ty kiểm toán, và hàng trăm nhiệm vụ khác.
Ngoài ra, việc phải công bố thông tin công khai trên các báo cáo tài chính, báo cáo thuế hàng năm có thể gây bất lợi cho công ty do tiết lộ quá nhiều thông tin về tình hình kinh doanh cho các đối thủ cạnh tranh.
Chi phí
Các đợt IPO thường rất tốn kém. Ngoài các chi phí định kỳ sau khi trở thành một công ty đại chúng, quy trình chuẩn bị IPO cũng khá đắt đỏ.
Theo một thống kê của Oxford Economics và dựa trên báo cáo đăng ký công khai của 315 công ty, tại Mỹ, các công ty phải chịu phí bảo lãnh phát hành bằng 4-7% tổng số tiền huy động được, khoảng $1,5 triệu – $2 triệu cho phí pháp lý, $1 triệu cho phí kiểm toán và $500,000 cho phí đăng ký và in ấn. Khoản chi phí này thậm chí sẽ cao hơn nếu một công ty chọn thuê cố vấn báo cáo tài chính hoặc các nhóm chuyên môn khác.
Mất kiểm soát trong quản lý doanh nghiệp
Các nhà đầu tư khi mua cổ phiếu của doanh nghiệp IPO bên cạnh quyền lợi về mặt lợi tức từ cổ phiếu thì họ còn có quyền biểu quyết trong hội đồng quản trị của công ty.
Điều này có thể gây ra sự mất kiểm soát nội bộ do các cổ đông mới này có quyền hạn nhất định trong các cuộc họp bỏ phiếu của hội đồng quản trị công ty.
Quy trình IPO diễn ra như thế nào?
Để tổ chức một đợt IPO, các công ty cần phải trải qua quy trình IPO bao gồm 5 bước như sau:
Bước đầu tiên trong quy trình IPO là công ty phát hành sẽ phải chọn ngân hàng đầu tư để được tư vấn về việc IPO, đồng thời cung cấp các dịch vụ bảo lãnh phát hành. Thông thường các công ty sẽ chọn ngân hàng đảm bảo các tiêu chí sau:
- Có uy tín.
- Khả năng và chất lượng nghiên cứu cao.
- Có kinh nghiệm và chuyên môn trong ngành.
- Khả năng phân phối, tức là ngân hàng đó có thể bán chứng khoán đã phát hành cho nhiều nhà đầu tư tổ chức hoặc cho nhiều nhà đầu tư cá nhân không?
- Mối quan hệ trước đó với ngân hàng đầu tư.
Sau đó người bão lãnh phát hành sẽ phải chuẩn bị và soạn thảo các tài liệu theo yêu cầu của SEC như: Thư cam kết, Thư ý định, Thỏa thuận bảo lãnh phát hành, Tuyên bố đăng ký & Tài liệu Red Herring.
Bảo lãnh phát hành là quá trình ngân hàng đầu tư (hay còn gọi là người bảo lãnh phát hành) hoạt động như một nhà môi giới giữa công ty phát hành và công chúng đầu tư để giúp công ty phát hành bán số cổ phiếu ban đầu của mình.
Sau khi nộp các tài liệu như trên, công ty chỉ việc chờ được phê duyệt để thông báo và tổ chức IPO. Các công ty sẽ thông báo và trình bày về IPO của mình bằng các buổi Roadshow chạy qua các khu vực thực hiện việc chào bán cổ phiếu. Sự thành công hay thất bại của các buổi Roadshow này đóng vai trò khá quan trọng trong việc quyết định giá chào bán IPO.
Các dự án nổi bật đã và sắp IPO trong Crypto
Dưới đây là một số dự đã và sắp IPO trong không gian tiền điện tử;
Coinbase
Coinbase là sàn giao dịch tiền điện tử có trụ sở tại Hoa Kỳ. Coinbase đã IPO vào tháng 4/2021. Vào thời điểm niêm yết, công ty được định giá lên tới $100B.
Giá cổ phiếu của Coinbase bắt đầu ở mức 381 đô la/cổ phiếu, tăng lên đến 430 đô la và sau đó giảm trở lại xuống còn 320 đô la trước khi ổn định quanh khu vực 230$/ cổ phiếu.
Kraken
Kraken có kế hoạch ra mắt công chúng vào năm 2022, một quyết định được đưa ra sau sự ra mắt thành công của Coinbase.
Ngoài ra, giám đốc điều hành Kraken Jesse Powell vẫn không chắc chắn về cách sàn giao dịch sẽ niêm yết. Biến động của giá cổ phiếu Coinbase đã khiến Powell không chắc chắn về tương lai của công ty. Kraken sẽ tiếp tục theo dõi ngành công nghiệp tiền điện tử và sẽ đưa ra quyết định dựa trên hiệu suất của nó.
