Hai ngày đầu tiên của phiên tòa xét xử cựu CEO FTX Sam Bankman-Fried đã kết thúc mà không có bất ngờ nào xuất hiện.
Phiên tòa xét xử cựu CEO FTX Sam Bankman-Fried với 7 cáo buộc về gian lận và lừa đảo liên quan đến sự sụp đổ của sàn giao dịch này đã bắt đầu vào ngày 03/10 (giờ Mỹ).
Bài viết được thực hiện dựa trên tóm lược phiên tòa từ tài khoản Inner City Press trên X (Twitter).
Ngày xét xử đầu tiên 03/10
Trong ngày xét xử đầu tiên, tòa án đã dành toàn bộ thời gian để chọn ra bồi thẩm đoàn phục vụ quá trình xét xử. Tuy nhiên, Sam Bankman-Fried vẫn xuất hiện ở phiên tòa với một bộ dạng mới, tóc ngắn hơn so với biệt danh “Sam xoăn” mà mọi người vẫn hay biết đến.
Sam Bankman-Fried được tòa cho phép sử dụng laptop không có kết nối đến Internet để ghi chú.
Song, vì luật pháp Mỹ cấm ghi hình tại tòa án, cho nên nội dung của phiên tòa chỉ được thuật lại bằng ghi chú của người dùng mạng xã hội và tranh vẽ.
Ngày xét xử thứ hai 04/10
Sang đến ngày xét xử thứ hai 04/10, cả phía công tố viên của Bộ Tư pháp Mỹ và luật sư biện hộ cho Sam Bankman-Fried đã có bài phát biểu khai màn phiên tòa, sau đó chất vấn những nhân chứng đầu tiên.
Lời mở màn của công tố viên
Công tố viên khởi tố Sam Bankman-Fried là ông Thane Rehn đã kể lại sự nổi lên và sụp đổ của FTX, cáo buộc tất cả chỉ là màn kịch lừa đảo được cựu CEO dựng lên, gây thiệt hại hàng tỷ USD cho hàng nghìn người dùng sàn giao dịch.
Sam Bankman-Fried đã thuyết phục từ người dùng phổ thông, các tổ chức đầu tư tham gia rót vốn và thậm chí là nhiều chính trị gia ở Washington rằng FTX là một sàn giao dịch làm ăn chân chính, có nguồn thu thực sự và tuân thủ pháp luật. Thế nhưng ẩn sau đó, vị CEO lại dùng tiền của khách hàng để chi tiêu cho mục đích cá nhân, cho phép quỹ đầu tư cũng do mình quản lý là Alameda Research tiếp cận đến tiền của khách hàng FTX, rồi nói dối tất cả về sự tách biệt của hai tổ chức ấy.
Phía công tố viên cáo buộc Sam Bankman-Fried đã lừa đảo khách hàng theo hai cách. Đầu tiên, vì FTX không có tài khoản ngân hàng, vị CEO đã chuyển hướng dòng tiền fiat nạp lên sàn sang tài khoản ngân hàng của Alameda Research, rồi không tiếp tục theo dõi số tiền ấy. Thứ hai, FTX có “cửa hậu” để Alameda Research rút tiền mã hóa được người dùng tích trữ trên sàn. Hậu quả là sàn vừa thâm hụt tài sản fiat, vừa bị bòn rút tài sản crypto – để lại lỗ hổng lên đến hơn 8 tỷ USD.
Sam Bankman-Fried còn làm giả báo cáo tài chính của FTX để lừa đảo nhà đầu tư, từ đó huy động hàng tỷ USD vốn cho sàn ở mức định giá lên đến vài chục tỷ. Thế nhưng ông lại không cho phép nhà đầu tư tham gia vào hội đồng quản trị của FTX, giữ tất cả hoạt động của sàn trong bức màn bí mật.
Số tiền FTX huy động đã được Sam Bankman-Fried sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau, từ chi tiêu cá nhân, chuyển đến cho quỹ từ thiện do em trai mình quản lý, tiến hành các khoản tài trợ khổng lồ để quảng bá hình ảnh của FTX, cho đến quyên góp chính trị để vận động hành lang pháp lý cho sàn. Tuy nhiên, đến lúc Alameda Research gặp lỗ, Sam Bankman-Fried đã đồng ý để quỹ rút tiền của người dùng FTX để che giấu khoản lỗ, rồi tiếp tục nói dối tất cả mọi người để có thể thu hút thêm dòng tiền mới nạp vào sàn.
Sam Bankman-Fried đã nhiều lần tuyên bố trước truyền thông, thậm chí trước cả Quốc hội Mỹ khi ra điều trần, rằng FTX không sử dụng tiền của khách hàng sai mục đích. Song, vị CEO đã thừa nhận điều này với giám đốc Alameda Research Caroline Ellison cùng một số nhân vật khác trong vòng thân tín, cho thấy rõ sự ý thức trong hành vi phạm tội.
Đến tháng 11/2022, khi bảng cân đối kế toán của Alameda bị rò rỉ ra bên ngoài, tất cả chiêu trò gian lận của Sam Bankman-Fried bị phanh phui, và toàn bộ hai công ty của người này sụp đổ một cách chóng vánh chỉ ít ngày sau đó.
Trong thời gian này, Sam Bankman-Fried vẫn đưa ra những tuyên bố trấn an người dùng trên mạng xã hội. Nhưng ở hậu trường, ông đã chỉ đạo nhân viên làm mọi cách để huy động thêm tiền, đồng thời thiết lập tin nhắn tự động xóa để che giấu dấu vết.
Phía công tố viên khẳng định trong những ngày tiếp theo, khi nguyên đơn chất vấn những nhân chứng, trong đó có Caroline Ellison, tòa án và bồi thẩm đoàn sẽ thấy rõ được hành vi lừa đảo của Sam Bankman-Fried và sẽ bị buộc tội theo như cáo buộc của Bộ Tư pháp.
Lời mở màn của luật sư biện hộ
Luật sư biện hộ của Sam Bankman-Fried là ông Mark Cohen đến từ hãng luật Cohen & Gresser, là một luật sư có tiếng trong giới kinh doanh tại New York, từng có kinh nghiệm tham gia tố tụng và giành chiến thắng trong nhiều vụ kiện với chính quyền Mỹ, trong đó có Ủy ban Chứng khoán (SEC).
Ngay trong lời nói đầu tiên, ông Cohen tuyên bố thân chủ của mình không lừa đảo bất kỳ ai hết, mà thay vào đó đã luôn có hành động vì mục đích chung. Sam Bankman-Fried nghĩ rằng việc cho Alameda Research vay tiền là quyết định hợp pháp, được nhân viên của cả hai công ty biết. Sam Bankman-Fried không lấy cắp tiền từ bất kỳ ai cả.
Ông Cohen tiếp đến lập luận rằng Sam Bankman-Fried là một người làm việc chăm chỉ và có kinh nghiệm cho một trong những quỹ đầu tư lớn nhất Phố Wall. Cả hai công ty do ông lập nên là Alameda Research và FTX đều có mô hình kinh doanh bền vững và sinh lời nhờ ứng dụng những tiến bộ mới.
Tuy nhiên, vì cả hai đều phát triển quá nhanh chóng, cho nên Sam Bankman-Fried không thể nào có thể theo dõi được bức tranh toàn cảnh về tình hình của FTX và Alameda Research, đặc biệt khi hai công ty đều không có nhân sự đảm nhận quản lý rủi ro.
Ông Cohen nói rằng việc FTX tiến hành những thương vụ gọi vốn tỷ đô cũng chẳng có gì là sai cả, bởi các quỹ đầu tư đều thấy được tiềm năng to lớn của sàn cũng như thị trường crypto. Tương tự, những hành động như Alameda vay tiền từ FTX, Alameda tham gia market maker trên FTX, FTX sử dụng tài khoản ngân hàng của Alameda để nhận tiền fiat của khách hàng,… cũng không phải là hành vi phạm pháp.
Sam Bankman-Fried biết việc FTX sử dụng tài khoản ngân hàng của Alameda, nhưng ông cho rằng tiền vẫn luôn ở nguyên trong tài khoản ấy mà không bị xê dịch đi đâu cả, nên không có rủi ro dẫn đến mất cắp.
Cuối năm 2021, Sam Bankman-Fried từ chức CEO của Alameda Research và chuyển giao vị trí này cho Caroline Ellison. Sang năm 2022, khi thị trường tiền mã hóa có diễn biến xấu, ông khuyên Ellison hãy lập các vị thế phòng hộ cho Alameda nhưng cô đã không làm như vậy, dẫn đến việc Alameda Research bị thiệt hại nặng từ các cú sụp đổ của thị trường.
Sam đến lúc này vẫn tin hai công ty của mình vẫn hoạt động ổn, và đây là điều được ông truyền đạt đến dư luận và nhà đầu tư. Thế nhưng những động thái tấn công từ CEO sàn đối thủ là Binance đã khiến người dùng ồ ạt rút tiền của khỏi FTX, khiến sàn trở tay không kịp và phải tuyên bố phá sản.
Ông Mark Cohen cho rằng khi nghe lời chất vấn từ các cựu quản lý và thân tín của Sam Bankman-Fried như Caroline Ellison, Gary Wang và Nishad Singh, chắc chắn họ sẽ đưa ra những lập luận chống lại thân chủ của ông, đơn giản là vì 3 người này đều đã nhận tội với Bộ Tư pháp Mỹ.
Kết thúc phát biểu khai màn, vị luật sư biện hộ khẳng định Sam Bankman-Fried không có tội.
Những nhân chứng đầu tiên
Phía công tố viên sau đó đã gọi lên nhân chứng đầu tiên, một nhà đầu tư cá nhân trên FTX có tên Marc-Antoine Julliard.
Người này trả lời là biết đến FTX thông qua lời giới thiệu của bạn bè, cũng như hình ảnh quảng cáo của FTX khi hợp tác với đội đua Công thức 1 của Mercedes-AMG, siêu mẫu Gisele Bundchen và quảng cáo tại sự kiện Super Bowl 2022.
Julliard cho biết có thời điểm sử dụng ứng dụng FTX mỗi ngày để đầu tư tiền mã hóa, chủ yếu nắm giữ Bitcoin và Dogecoin. Vị nhân chứng tuyên bố không biết việc FTX có thể lấy tài sản của mình để cho người khác vay.
Khi FTX sụp đổ, người này vẫn theo dõi Sam Bankman-Fried trên Twitter và đọc được thông điệp trấn an từ vị CEO. Tuy nhiên, khi thử rút tiền, giao dịch của anh lại không được xử lý và đến nay anh vẫn chưa thể nhận lại 4 Bitcoin có trên sàn.
Nhân chứng tiếp theo được gọi lên là Adam Yedidia, bạn đại học chung của Sam Bankman-Fried ở MIT, sau đó tiếp tục làm đồng nghiệp tại Alameda và FTX. Người này vẫn đồng hành cùng sàn cho đến lúc nó sụp đổ vào ngày 11/11/2022.
Người này nói không biết về việc Alameda Research vay tiền từ FTX, song khẳng định biết chuyện Sam Bankman-Fried bỏ ra 35 triệu USD để mua lại một căn biệt thự hạng sang tại Bahamas, nơi đặt trụ sở FTX. Sam Bankman-Fried, Yedidia và cùng 8 thân tín quan trọng khác của vị CEO FTX chung sống ở đây.
Vì hết giờ hành chính, Thẩm phán Kaplan đã ra lệnh bãi tòa và sẽ trở lại chất vấn vào ngày 05/10.
Phiên tòa xét xử Sam Bankman-Fried dự kiến sẽ kéo dài trong vòng 6 tuần, xét xử 4 buổi/tuần từ thứ Hai đến thứ Năm hoặc thứ Ba đến thứ Sáu, tùy theo quyết định của thẩm phán chủ toạ.